De Duurzame Van Dale: net zero, klimaatneutraal, CO2-neutraal, klimaatpositief en netto positief

Als bedrijf wil je je stakeholders meenemen in de stappen die je zet richting een duurzame bedrijfsvoering. Dikke kans dat je je dus gaat begeven op het gladde ijs van de klimaattermen en duurzaamheidsclaims. Het is makkelijk hierop uit te glijden of verdwaald te raken, als bedrijf of als individu. Want wat beloof je eigenlijk als je voor CO2-neutraal gaat? Wanneer mag je zeggen dat je op net zero afstevent?

In de reeks Duurzame Van Dale stellen we orde op zaken. In iedere editie verdiepen we een aantal aan elkaar gerelateerde termen. Vandaag behandelen we CO2-neutraal, klimaatneutraal, klimaatpositief, net zero en netto-positief. Daar gaan we!

Net zero

Net zero (of netto nul) is een belangrijke term voor het Parijsakkoord, waarin landen wereldwijd afspraken de opwarming van de aarde tot 1,5 ºC te beperken. Om dit doel te bereiken moeten we net zero zijn in 2050.

Net zero betekent dat bedrijven of landen vrijwel geen broeikasgassen meer uitstoten. We zeggen ‘vrijwel’, omdat helemaal geen broeikasgassen uitstoten vaak onmogelijk is. Het kleine restant mag daarom gecompenseerd of geneutraliseerd worden.

Wil je als bedrijf je broeikasgasemissies in lijn brengen met het doel van maximaal 1,5 ºC temperatuurstijging? Zo zien we het graag (en helaas nog te weinig)! Je kunt in dit geval een science-based target stellen. Je reductiedoelen worden dan onafhankelijk getoetst, zodat je zeker weet dat je naar de 1,5 ºC toewerkt.

Wat houdt zo’n target in? Je mag geen directe emissies (wat uit je schoorsteen komt) meer uitstoten en ook je ingekochte energie moet emissievrij zijn. Daarnaast moet je 67% van je indirecte emissies (‘scope 3 emissies’) verminderen. Dat zijn emissies van bijvoorbeeld ingekochte goederen en diensten, investeringen, transport en distributie, productieafval, woon-werkverkeer, en het gebruik en afvalverwerking van je producten.

Je zet een science based target voor de komende vijf à tien jaar.

Klimaatneutraal

Klimaatneutraal lijkt op net zero, maar is net een tikkie minder ambitieus. Bij net zero gaat het erom (vrijwel) geen broeikasgassen meer uit te stoten. Bij klimaatneutraal mag je nog uitstoten, zolang je dezelfde hoeveelheid broeikasgassen compenseert. Meestal betekent compenseren: betalen voor het vastleggen, voorkomen of verminderen van uitstoot elders in de wereld.

Ons klimaat juicht hierbij net wat minder hard. Een klimaatneutraal bedrijf stoot namelijk nog steeds broeikasgassen uit en draagt dus nog steeds bij aan klimaatverandering. Je zorgt er alleen voor dat die emissies in de toekomst weer uit de lucht worden gehaald.

Het compenseren van uitstoot is in de basis een goed idee, wanneer bedrijven gelijktijdig aan de slag gaan met maximale reductie en de compensatie voldoet aan de juiste voorwaarden (wil je verdieping, dan kun je hier 'ns induiken). In de praktijk kleven hier echter wat problemen aan.

Het grootste is misschien wel dat het compenseren in onze huidige realiteit te vaak gelijkstaat aan het kopen van een schoon geweten. Waardoor we de urgentie om echte aanpassingen te doen in materiaalgebruik, bedrijfsprocessen, en gedrag niet meer zo voelen. En dit dus ook geen prioriteit geven, of zelfs helemaal laten. Da's geen duurzame oplossing.

Beeld: Qingbao Meng

Ook is het zo dat bijvoorbeeld bomen die je vandaag plant, pas in de toekomst de volledige CO2-hoeveelheid hebben opgenomen. En als bomen sterven en rotten, of als ze verbranden, komt de CO2 helaas ook weer vrij. Vaak overschatten we daarom wat we (nu) gecompenseerd hebben. En in de tussentijd zet klimaatverandering door.

Daarnaast is er regelmatig geen sprake van ‘additionaliteit’. Je koopt bijvoorbeeld certificaten van een windpark, maar dat windpark zou zonder jouw compensatie-behoefte en investering ook gebouwd zijn. Je veroorzaakt dus niet écht een vermindering van CO2-uitstoot. Bestaande vermindering wordt nu alleen op papier aan jou toegeschreven.

Om tal van redenen pleiten wij daarom voor "voorkomen is beter dan genezen", waarbij compensatie een mooie oplossing is voor echt onvermijdbare uitstoot. Voor klimaatneutraal gaan is dus een mooie ambitie, maar liefst niet je eindstation.

CO2-neutraal

CO2-neutraal is eigenlijk hetzelfde als klimaatneutraal, alleen gaat het hierbij niet om emissies van alle broeikasgassen, maar alleen om CO2-emissies. Bedrijven (of landen) compenseren dus alle uitstoot van CO2, maar niet van het 25 keer sterkere broeikasgas methaan of het 298 keer sterkere lachgas. Wanneer jouw bedrijfsactiviteiten wel degelijk leiden tot de uitstoot van deze broeikasgassen, geeft CO2 neutraal zijn dus een vertekend, incompleet beeld.

Klimaatpositief

Bij klimaatpositief gaat een bedrijf, product of activiteit verder dan het bereiken van neutraliteit. Dat betekent: actief meer broeikasgassen uit de atmosfeer verwijderen dan je produceert. Hoe? Bijvoorbeeld door te investeren in herbebossing of middels regeneratieve landbouwpraktijken.

Probleem: in principe zou je één kilogram broeikasgas meer kunnen compenseren dan je uitstoot en jezelf vervolgens klimaatpositief kunnen noemen. Hopelijk brengen we je niet op ideeën…

Er zijn momenteel geen officiële frameworks die een klimaatpositieve claim onderbouwen, zoals er wel voor net zero bestaat.

Netto positief

Wellicht ben jij (ook) geïnspireerd geraakt door Paul Polman en zijn boek Netto positief. Netto positief, of net positive, lijkt op klimaatpositief maar heeft betrekking op een bredere reeks duurzaamheidsdoelstellingen. Het gaat dus niet alleen over het klimaat, maar ook over mens en maatschappij.

De ondertitel van Polmans boek geeft al een beetje bloot hoe je als bedrijf netto positief wordt, namelijk: door meer te geven dan te nemen. Dit kan tal van vormen aannemen. Als bedrijf kun je “geven” door het creëren van banen, verbeteren van de biodiversiteit, of verhogen van de kwaliteit van leven van de lokale gemeenschap. Maar ook door ‘t meehelpen oplossen van sociale problemen zoals discriminatie en ongelijkheid, of verbeteren van de mentale en fysieke gezondheid van je medewerkers (en hun dierbaren).

Voor de meerderheid van het bedrijfsleven is netto positief ondernemen nog heel ver weg. En ook nog lastig meetbaar te maken. Wel een mooie vraag om ‘ns bij de koffieautomaat in te brengen: "Hoe was je weekend? En wat vind jij, geven wij als bedrijf meer dan we nemen?”

Moraal van dit verhaal

Dus, geef je woorden aan je duurzaamheidsambities, -acties en -doelstellingen? Dan is het belangrijk dat je deze zelf goed begrijpt. En dat je dit onderbouwt met een realistische duurzaamheidsstrategie, concrete initiatieven en data. Zo kun je de buitenwereld – die terecht steeds kritischer wordt op greenwashing – laten zien dat je echt op de goede weg bent.